Στην ψυχολογια ζηλεύουμε κάθε άνθρωπο που συγκρινόμενοι μαζί του διαπιστώνουμε ή νομίζουμε ότι είναι καλύτερος ή ικανότερος από μας. Η ζηλεια είναι γνωστό από την αρχαιότητα ψυχοφθορο συναισθημα. Ο Όμηρος π.χ. σκιαγράφησε την Ήρα σαν κατεξοχήν ζηλιάρα θεα και η ποιήτρια Σαπφώ μας δίνει στα ποιήματά της ανάγλυφη την εικόνα της γυναικειας ερωτικης ζηλιας. Από τη νεότερη λογοτεχνία, ας περιοριστούμε στον Οθέλλο του Σαίξπηρ και στην Αΐντα του Βέρντι που παρουσιάζουν αντίστοιχα την αντρική και τη γυναικεία ερωτική ζήλεια.
Στο πρώτο της στάδιο η ερωτική ζήλεια συνδέεται με το παρελθόν του συντρόφου μας.
Ζηλεύουμε για ό,τι έχει κάνει, πριν μας γνωρίσει, και αρχίζουμε να ρωτάμε για τις ερωτικές του περιπέτειες, στην αρχή με τρυφερότητα και δήθεν από ενδιαφέρον. Από τη στιγμή που ο άλλος μας αντιμετωπίσει χλιαρά και δώσει κάποιες απαντήσεις σχετικά με το παρελθόν του, η αρρώστια της ζήλειας μας έχει ήδη κυριεύσει. Για τη ζήλεια, ένα από τα πιο αρνητικά συναισθήματά μας, έχω ήδη εκθέσει μέρος των προβληματισμών μου στα 21 μονοπάτια της ευτυχίας. Εκεί με απασχόλησε η ζήλεια που γεννιέται από τη σύγκριση με τρίτους*. Στο νέο βιβλίο μου Όταν ο Αδάμ συνάντησε την Εύα με απασχολεί ιδιαίτερα η ερωτική ζήλεια, τα αίτιά της και οι τρόποι της έγκαιρης αντιμετώπισής της, πριν καταστρέψει μια ελπιδοφόρα σχέση.
Η συμβουλή μας είναι ξεκάθαρη: μην ζητάτε ποτέ να μάθετε το ερωτικό παρελθόν του συντρόφου σας.
Ιδιαίτερα μάλιστα οι γυναίκες να μην ρωτούν τους άντρες, στους οποίους ούτως ή άλλως δεν αρέσουν οι πολλές ερωτήσεις, γιατί τις εκλαμβάνουν ως μορφή ελέγχου της προσωπικής τους ζωής. Στο «τελευταίο ταγκό στο Παρίσι», όταν η γαλλίδα ηθοποιός ρωτάει τον Μ. Μπράντο πώς τον λένε, της απαντάει ότι στον δεσμό τους δεν πρέπει να υπάρχουν ονόματα και ότι δεν πρέπει να ρωτάει ο ένας τον άλλο για το προσωπικό του παρελθόν.
Σε ένα δεσμό ξεκινάμε πάντα από την αρχή.
Δεν πρέπει να μας κατατρέχουν φαντάσματα του παρελθόντος ούτε αρνητικές εμπειρίες, που είχαμε σε προηγούμενους δεσμούς. Η λήθη του παρελθόντος είναι το αποτελεσματικότερο αντίδοτο γι’ αυτή τη μορφή ζήλειας. Αν όμως δεν ξεπεράσουμε αυτό το στάδιο; Και συνεχίσουμε να ζηλεύουμε ερωτικά τον σύντροφό μας, σημαίνει πιθανώς ότι τον εκτιμούμε πολύ σαν άντρα ή σαν γυναίκα και πιστεύουμε ότι θα μπορούσε να κάνει ευτυχισμένο οποιονδήποτε άλλον είχε στη θέση μας. Πιστεύουμε ότι έχουμε κάποιον που μπορεί να σκορπίσει την ερωτική ευτυχία, όπου και αν βρεθεί, και υποψιαζόμαστε ότι αυτό μπορεί να το καταλάβει εύκολα το αντίθετο φύλο. Την ίδια στιγμή αμφιβάλλουμε αν θα μείνει για πάντα στο πλευρό μας.
Πιστεύουμε ότι και χωρίς εμάς θα μπορούσε να είναι ευτυχισμένος.
Το πρόβλημα, βέβαια, τώρα σχετίζεται με την ανασφάλεια που αισθανόμαστε για τις προσωπικές μας ικανότητες να τον κρατήσουμε στο πλευρό μας.
Είναι όμως, πράγματι, αυτή ερωτική ζήλεια δικαιολογημένη;
Η απάντηση μπορεί να είναι καταφατική, μόνο αν πιστεύουμε ότι ο σύντροφός μας είναι αυτάρεσκος και θέλει να γοητεύει το αντίθετο φύλο. Πρέπει δηλαδή να πρόκειται για άτομο που δεν ικανοποιείται από τον δεσμό μας και συνεχίζει και μετά τη σύναψή του να αναζητά το αντρικό ή το γυναικείο πρότυπο. Αν τον κρίνουμε έτσι, είναι καλύτερα να συμβουλευτούμε έναν στενό φίλο μας και να αναφέρουμε συγκεκριμένα περιστατικά για να δούμε αν η κρίση μας είναι αντικειμενική. Θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ένα τέτοιο άτομο μπορεί εύκολα να συνάπτει σχέσεις και να τις διαλύει. Όσο κι αν είμαστε ερωτευμένοι μαζί του, θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τον χωρισμό ως ένα πολύ σοβαρό ενδεχόμενο. Αν δεν συμβεί, θα πρέπει να ετοιμαστούμε να ζήσουμε μια ζωή αγωνίας και έλλειψης εμπιστοσύνης, και όλοι ξέρουμε πόσο ψυχοφθόρο είναι κάτι τέτοιο.
Αν, πάλι, πιστεύετε ότι ο σύντροφός σας έχει τέτοια χαρίσματα, που θα μπορούσε να κάνει κάθε άντρα ή γυναίκα να τον επιθυμεί, σ’ αυτή την περίπτωση αιτία της ζήλειας είναι η υπερβολική σας αγάπη, η ευτυχία που νιώθετε μέσα στη σχέση σας και δεν θέλετε να την χάσετε με τίποτε. Η ζήλεια εδώ λειτουργεί σαν μηχανισμός αυτοάμυνας. Φοβάστε μήπως χάσετε ό,τι πολυτιμότερο έχετε. Την ίδια στιγμή, όμως, όσο αθώα κι αν φαίνεται μια τέτοια στάση, δείχνει ότι είστε υπέρμετρα κτητικοί με τον σύντροφό σας και δεν σεβόσαστε όσο πρέπει τα προσωπικά του όρια. Ακόμη κι αν αυτό δεν δημιουργεί προβλήματα επί του παρόντος, μπορεί στο μέλλον να αποτελέσει πρόβλημα, γιατί γίνεστε πιεστικοί μαζί του και δεν τον αφήνετε να έχει την κοινωνική ζωή που θέλει. Αν αυτή η μορφή ζήλειας είναι πολύ διαδεδομένη, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι και αποδεκτή.
Αντί να ζήσετε την ευτυχία σας κάθε μέρα, διακατέχεστε από τον φόβο ότι κάποτε μπορεί να την χάσετε. Συνεπώς, βρίσκεστε κάτω από την επίδραση μιας αρνητικής υποβολής. Προσοχή, λοιπόν, και σε αυτή τη μορφή ζήλειας.
Τέλος, υπάρχει μια ακόμη μορφή παθολογικής ζήλειας, η οποία οφείλεται ή στον χαρακτήρα του ενός από τους δύο ή στον τύπο της σχέσης. Σε αυτή την περίπτωση κάποιος θέλει να προκαλεί ζήλεια στον σύντροφό του εσκεμμένα, γιατί έτσι επιβεβαιώνει ότι ακόμη ο άλλος τον αγαπά, τον ποθεί και δεν θέλει να τον χάσει. Η ζήλεια, δηλαδή, προκαλείται και χρησιμοποιείται σαν διεγερτικό για να μην χαλαρώσει τις επιδόσεις του ο ερωτικός σύντροφος. Του δείχνετε ότι προκαλείτε και σε άλλους τον πόθο για να τον κρατάτε συνέχεια σε αγωνία. Έτσι προσέχει πάντοτε την εμφάνισή του, τους τρόπους του απέναντί σας κ.ά. Όταν όμως αυτό γίνει τρόπος ζωής, το πιθανότερο είναι ότι κάποια στιγμή το ζευγάρι θα περάσει τα όρια και θα αρχίσει ο ένας να απατά τον άλλον. Για να αποφύγουν την δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, διακινδυνεύουν τον δεσμό τους.
Προσέξτε, επίσης, μήπως ο σύντροφος σας θέλει να σας προκαλεί το αίσθημα ζήλειας για να μονοπωλεί το ενδιαφέρον σας.
Σε αυτή την περίπτωση είτε είστε εσείς που δεν του δίνετε την δέουσα προσοχή, είτε εκείνος είναι ανασφαλής και εγωκεντρικός. Και στις δύο περιπτώσεις θα πρέπει να συζητήσετε πολύ σοβαρά μεταξύ σας το πρόβλημα.
Συμπερασματικά, το συναίσθημα της ζήλειας είναι αρνητικό, αυτοκαταστροφικό και οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια το ζευγάρι στον χωρισμό.
Οφείλεται κυρίως σε έλλειψη αυτοπεποίθησης, σε ανασφάλειες και πολλές φορές σε σύμπλεγμα κατωτερότητας έναντι του ερωτικού μας συντρόφου. Μπορεί να μας οδηγήσει στις πιο αξιοκαταφρόνητες πράξεις, για τις οποίες μετανιώνουμε πικρά εκ των υστέρων. Πρέπει να αντιμετωπίζεται έγκαιρα, γιατί διαφορετικά καταστρέφει και τους δύο συντρόφους, όπως ένας ιός καταστρέφει αργά αλλά σταθερά έναν οργανισμό.
Να φροντίζετε να δείχνετε στον σύντροφό σας τον καλύτερο εαυτό σας και να μην ασχολείστε με τρίτους. Ζευγάρι σημαίνει ζωή για δύο.
*Βλ. AggilLoupescou, Τα 21 μονοπάτια της ευτυχίας,σελ. 86 κ.ε.