Στην υγεια η φυματίωση αποτελεί σήμερα μία από τις πιο εκτεταμένες και θανατηφόρες νόσους στον κόσμο. Ενώ η επίπτωση της φυματίωσης με την ανάπτυξη της ιατρικής και τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής έχει μειωθεί δραματικά στην Ευρώπη και στην Β. Αμερική, στον υπόλοιπο κόσμο συνεχίζει να αποτελεί για την υγεια μας μια από τις βασικότερες αιτίες θανάτου. Η παγκοσμιοποίηση σε συνδυασμό με τη δραματική αύξηση που παρουσιάζουν στην υγεία τους τα κρούσματα φυματίωσης σε ασθενείς με aids κινδυνεύουν να καταστήσουν τη φυματίωση τη νέα αναδυόμενη απειλή σε χώρες όπου αυτή είχε πρακτικά εξαφανιστεί. 

- Ποια είναι τα συμπτώματα της φυματίωσης;
Η φυματίωση διακρίνεται σε πνευμονική και εξωπνευμονική. Πριν εμφανιστεί η λοίμωξη από τον ιό του aids πάνω από το 80% των περιπτώσεων της φυματίωσης είχαν πνευμονική εντόπιση. Τα τελευταία όμως χρόνια αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει. Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις στις οποίες η φυματίωση έχει ταυτόχρονα πνευμονική και εξωπνευμονική εντόπιση ιδιαιτέρως όταν συνυπάρχει λοίμωξη από τον ιό του aids.

Tweet

Ανάλογα με το όργανο που προσβάλλεται στην φυματίωση προκύπτουν και τα αντίστοιχα συμπτώματα. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η λοίμωξη με εμφάνιση συμπτωμάτων μετά την αρχική μόλυνση μπορεί να γίνει μετά από χρόνια από την έκθεση, λόγω δραστηριοποίησης βακτηριδίων που παραμένουν επί χρόνια σε λανθάνουσα κατάσταση στον οργανισμό. Επίσης σε αρκετά άτομα εμφανίζονται μόνο ήπια ή γενικά συμπτώματα, όπως απώλεια βάρους ή νυχτερινές εφιδρώσεις ενώ ο πυρετός που σε άλλα λοιμώδη νοσήματα είναι προεξάρχον σύμπτωμα είναι δεκατικός ή απουσιάζει!

Επί πνευμονικής εντόπισης της φυματίωσης μπορεί να εμφανιστεί κόπωση, απώλεια βάρους, εφίδρωση, δύσπνοια, άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, βήχας, αιμόπτυση.

Επί φυματιώσεως των ανώτερων αναπνευστικών οδών μπορεί να εμφανιστεί κόπωση, άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, απώλεια βάρους, εφίδρωση, βήχας, αιμόπτυση, βράχνιασμα ή δυσφαγία.



Επί πλευρίτιδας, βήχας, δύσπνοια, θωρακικός πόνος.

Επί φυματιώσεως του ουροποιητικού οσφυαλγία, συχνουρία, τσούξιμο, δυσουρία, αιματουρία, άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος.

Επί φυματιώσεως του γεννητικού συστήματος στους άνδρες συμπτωματολογία προστατίτιδας με συμπτώματα από τα ούρα πρήξιμο οσχέου, στις γυναίκες συμπτωματολογία σαλπιγγίτιδας με πόνο πρήξιμο κοιλιάς διαταραχές εμμήνου ρήσεως.

Επί φυματιώσεως του σκελετού άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, πόνοι στα κόκκαλα, οσφυαλγία, διαταραχές κινητικότητας.

Επί φυματιώδους μηνιγγίτιδας, άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος πονοκέφαλος, ψυχικές διαταραχές, δυσκαμψία αυχένα, παραλύσεις.

Επί προσβολής του εγκεφάλου άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, επιληψία, πονοκέφαλος, ψυχικές διαταραχές ή παραλύσεις.

Επί φυματιώσεως του γαστρεντερικού συστήματος πρήξιμο κοιλιάς, κοιλιακός πόνος, διάρροια, δυσκοιλιότητα, αίμα στα κόπρανα, αύξηση της θερμοκρασίας, κόπωση, απώλεια βάρους, νυκτερινή εφίδρωση.

Επί φυματιώδους περιτονίτιδας, άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, κοιλιακός πόνος, πρήξιμο κοιλιάς, ασκίτης.

Επί φυματιώδους περικαρδίτιδας άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, πόνος στο στήθος, δύσπνοια, βήχας.

Επί προσβολής του οφθαλμού, διαταραχές όρασης, πόνος, επιπεφυκίτιδα, άνοδος της θερμοκρασίας.

Επί φυματιώδους ωτίτιδας, βαρηκοΐα, έκκριση από το αυτί, ρήξη τυμπανικού υμένα άνοδος της θερμοκρασίας.

Επί προσβολής των επινεφριδίων επινεφριδιακή ανεπάρκεια με πτώση πίεσης, γαστρεντερικά συμπτώματα, αδυναμία, κράμπες, διαταραχές εμμήνου ρήσεως, ζάλη, αίσθημα παλμών, μυαλγίες, ψυχικές εκδηλώσεις, αλλοιώσεις χρώσεως από το δέρμα.

Επί φυματίωσης του δέρματος, δερματικές αλλοιώσεις.

Επί λεμφαδενικής εντόπισης πρήξιμο αδένων.

Σε διάσπαρτη φυματίωση κόπωση, απώλεια βάρους, νυκτερινή εφίδρωση, δύσπνοια, άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, βήχας, κοιλιακός πόνος, πρήξιμο αδένων, πρήξιμο κοιλιάς.

- Γιατρέ, είμαι 27 ετών και σε κάποιο συνάδελφο στην δουλειά, βρέθηκε φυματίωση. Νοσηλεύθηκε μάλιστα από ό,τι ξέρω σε δημόσιο νοσοκομείο. Επειδή ήμασταν στο ίδιο γραφείο, μου είπαν να κάνω και εγώ εξετάσεις. Πόσο το βρίσκετε αναγκαίο με δεδομένο ότι νιώθω καλά, δεν βήχω, δεν έχω πυρετό ή άλλο σύμπτωμα.
Η μόλυνση από μυκοβακτηρίδια της φυματίωσης δεν συνεπάγεται απαραίτητα την άμεση εκδήλωση της νόσου. Η πλειονότητα των προσβεβλημένων ατόμων αναπτύσσουν την φυματίωση έως και δύο χρόνια από την αρχική μόλυνση, ενώ σε αρκετά άτομα τα βακτηρίδια παραμένουν σε λανθάνουσα κατάσταση, για να δραστηριοποιηθούν εκ νέου και να προκαλέσουν νόσο μετά από αρκετά χρόνια. Η ανυπαρξία λοιπόν συμπτωμάτων αμέσως μετά την έκθεση είναι συχνό φαινόμενο και καθιστά επιβαλλόμενο τον έλεγχο σε άτομα που ήλθαν σε επαφή με φυματικό άτομο.

Ο έλεγχος είναι απλός σε ασυμπτωματικά άτομα όπως εσάς και περιλαμβάνει την δοκιμασία mantoux και απλές ακτινογραφίες θώρακα. Η δοκιμασία mantoux, γίνεται με ενδοδερμική ένεση φυματίνης στην παλαμιαία επιφάνεια του αντιβραχίου και αξιολόγηση της περιοχής της δερμοαντίδρασης ανάλογα με την διάμετρο της σκληρίας σε mm, εντός 48-72 ωρών. Η δερμοαντίδραση πολλές φορές πρέπει να επαναληφθεί εντός τριμήνου (έλεγχος σε δύο στάδια).

- Γιατρέ είμαι 31 ετών θα ήθελα να μου πείτε εάν υπάρχει εμβόλιο που μπορώ να κάνω για τη φυματίωση.
Το ΒCG είναι το εμβόλιο για την φυματίωση. Αναπτύχθηκε από εξασθενημένο στέλεχος μυκοβακτηριδίου. Το εμβόλιο δεν συνιστάται γενικώς διότι είναι σε πολλές περιπτώσεις αναποτελεσματικό, παρουσιάζει παρενέργειες σε άτομα με διαταραχή της ανοσολογικής απάντησης, ενώ δυσχεραίνει την εντόπιση των κρουσμάτων λανθάνουσας φυματίωσης, λόγω των ψευδών θετικών αποτελεσμάτων που προκαλεί στην δοκιμασία mantoux. Η χορήγησή του γίνεται έτσι σε ορισμένες περιπτώσεις όπως σε περιοχές όπου ενδημεί η φυματίωση, σε επαγγελματίες υγείας που συναναστρέφονται με περιπτώσεις φυματίωσης ανθεκτικής σε φάρμακα, σε περιόδους επιδημικής έξαρσης κλπ.

- Γιατρέ είμαι γυναίκα 44 ετών, έχω διαβάσει στον τύπο ότι έχουν αυξηθεί τελευταία στην Ευρώπη τα κρούσματα φυματίωσης και έχω ανησυχήσει. Θα ήθελα να ρωτήσω πώς μπορεί κάποιος να κολλήσει φυματίωση και τι προφυλακτικά μέτρα πρέπει να παίρνει.
Η μόλυνση από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης ξεκινά όταν ένα ευπαθές άτομο εισπνεύσει με τον αέρα μολυσμένα σταγονίδια. Τα σταγονίδια εκτοξεύονται με το βήχα, το φτάρνισμα την ομιλία. Η στενότητα και η διάρκεια της επαφής, ο βαθμός μολυσματικότητας του ασθενούς και το περιβάλλον στο οποίο έλαβε χώρα η επαφή είναι καθοριστικοί παράγοντες για την μόλυνση. Ο συνωστισμός σε δωμάτια με κακό εξαερισμό όπου ευρίσκεται ο φυματικός ασθενής, είναι σύμφωνα με μελέτες καθοριστικός διότι αυξάνει την στενότητα της επαφής με τον άρρωστο. Η παράνομη εισδοχή μεταναστών μετά από παράκαμψη υγειονομικών ελέγχων από περιοχές της Αφρικής και των ανατολικών χωρών με υψηλό επιπολασμό της νόσου, έχει αυξήσει τα κρούσματα φυματίωσης στην κατηγορία αυτή των μεταναστών και αυτό πρέπει να το γνωρίζουν τα άτομα που προτίθενται να απασχολήσουν μετανάστες, ιδιαίτερα ως οικιακό προσωπικό.

Εάν ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για αυξημένη έκθεση σε μυκοβακτηρίδια (εάν επί παραδείγματι είστε εργαζόμενη σε ιδρύματα μακροχρόνιας περίθαλψης και έρχεστε σε επαφή με τους τροφίμους) πρέπει να υποβάλλεστε σε περιοδικούς ελέγχους με mantoux. O πρώτος έλεγχος στους τακτικά ελεγχόμενους λόγω επαγγέλματος ή συνθηκών ζωής, πρέπει να γίνεται σε δύο στάδια και η δεύτερη δερμοαντίδραση mantoux να επαναληφθεί μία εβδομάδα μετά. Ορισμένες κατηγορίες ατόμων με αυξημένη έκθεση πρέπει να εμβολιάζονται με το εμβόλιο.

Μετά την έκθεση στο μυκοβακτηρίδιο, σημαντικός είναι και ο ρόλος της ενδογενούς άμυνας του οργανισμού. Έτσι το κάπνισμα, η κακή διατροφή, ο υποσιτισμός, νοσήματα όπως το aids ο διαβήτης η νεφρική ανεπάρκεια ιδιαιτέρως όταν δεν αντιμετωπίζονται σωστά ιατρικώς, φάρμακα όπως η κορτιζόνη, θανατηφόρες συνήθειες όπως η ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών αυξάνουν την ευπάθεια μετά την έκθεση. Ο βαθμός της πτώσης της άμυνας διαφέρει ανάλογα με την περίπτωση. Ο ιός του aids, επί παραδείγματι, επιδρά εξαιρετικά τοξικά στην κυτταρική ανοσία και αποτελεί σύμφωνα με μελέτες τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου για επιθετική λοίμωξη, στις αναπτυγμένες χώρες.

Η ευπάθεια αυξάνει στα νεαρά άτομα και στους ηλικιωμένους.

Το βακτηρίδιο της φυματίωσης των βοοειδών(μυκοβακτηρίδιο M.Bovis) ήταν κάποτε σημαντικό αίτιο φυματίωσης από κατανάλωση μη παστεριωμένου μολυσμένου γάλακτος, αλλά σήμερα αποτελεί αίτιο μικρού αριθμού κρουσμάτων σε αναπτυσσόμενες χώρες. Η κατανάλωση πάντως αμφιβόλου ποιότητας γαλακτοκομικών καλό είναι να αποφεύγεται.

- Ο αδελφός μου μένει στις Ηνωμένες Πολιτείες πολλά χρόνια. Νοσηλεύθηκε πρόσφατα εκεί για φυματίωση του νεφρού. Θα ήθελα να μου πείτε τι είναι και εάν σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία.
Η φυματίωση των νεφρών αφορά μία σπάνια εντόπιση της φυματίωσης. Η λοίμωξη του νεφρού αναπτύσσεται όταν μυκοβακτηρίδια που εισέρχονται στον οργανισμό με την εισπνοή μεταναστεύσουν και εγκατασταθούν στο νεφρό όπου προκαλούν την λοίμωξη. Τα συμπτώματα είναι οσφυαλγία, διαταραχές ούρησης, αιματουρία, απώλεια βάρους, εφιδρώσεις, άνοδος της θερμοκρασίας του σώματος, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις η μετανάστευση εγκατάσταση και προσβολή του νεφρού από το μυκοβακτηρίδιο είναι σιωπηλή χωρίς συμπτώματα. Προοδευτικά ο βάκιλος της φυματίωσης καταστρέφει το νεφρό.

Η φυματίωση των νεφρών συνήθως εμφανίζεται αρχικά με μικροσκοπική πυουρία - αιματουρία και αρνητική καλλιέργεια στις συνήθεις εξετάσεις των ούρων. Η διάγνωση τίθεται με ειδικές εξετάσεις απομόνωσης και καλλιέργειας του βακίλου στα ούρα. Σε πολλές περιπτώσεις απαιτούνται τρία με έξι πρωινά δείγματα ούρων, για να τεθεί η διάγνωση. Σήμερα υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία που πρέπει να χορηγείται όσο γίνεται πιο έγκαιρα κατά την διαδρομή της νόσου.

- Γιατρέ έχω ακούσει ότι η μηνιγγίτιδα μπορεί να οφείλεται σε φυματίωση. Είναι αλήθεια και εάν ναι τι συμπτώματα έχει.
Η φυματίωση αποτελεί σήμερα μη σύνηθες αίτιο φλεγμονής των μηνίγγων. Η λοίμωξη αναπτύσσεται όταν μυκοβακτηρίδια που εισέρχονται στον οργανισμό με την εισπνοή μεταναστεύσουν και εγκατασταθούν στις μήνιγγες όπου προκαλούν την φλεγμονή. Η έναρξη είναι συνήθως βαθμιαία με νωθρότητα, ανορεξία, ψυχικές διαταραχές, πονοκέφαλο, εμετό, φωτοφοβία σπασμούς, πυρετό, παραλύσεις, κώμα. Στους ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας, ο πονοκέφαλος και η αλλαγή της συμπεριφοράς είναι σε αρκετές περιπτώσεις τα μόνα αρχικά συμπτώματα. Η τελική διάγνωση γίνεται με ειδική εξέταση εντοπισμού του μυκοβακτηριδίου στο ΕΝΥ που λαμβάνεται μετά από παρακέντηση. Η σωστή και έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι ζωτικής σημασίας για την αποτροπή σοβαρών επιπλοκών όπως παραλύσεων και κώματος και την σωτηρία του πάσχοντος ασθενούς.

- Είμαι άντρας 32 ετών. Ήμουν εγκατεστημένος στην Ρουμανία πριν τέσσερα χρόνια. Αρρώστησα από φυματίωση πριν από έξι χρόνια, είχα βήχα και πυρετό για εβδομάδες, τώρα είμαι καλά. Ταλαιπωρήθηκα όμως πολύ γιατί κανείς γιατρός εκεί δεν μπορούσε στην αρχή να βρει τι έχω. Να σημειώσω ότι το mantoux μου ήταν αρνητικό. Ανησυχώ μήπως συμβεί το ίδιο κάποια στιγμή στα παιδιά μου. Πόσο συχνό είναι να έχει κάποιος φυματίωση με αρνητικό mantoux.
Γενικώς, μετά την προσβολή από το μυκοβακτηρίδιο απαιτούνται δύο με δέκα εβδομάδες για να γίνει θετική η δερμοαντίδραση mantoux. Αυτός είναι και ο λόγος που η δερμοαντίδραση επαναλαμβάνεται. Τα αποτελέσματα είναι πολύ ευαίσθητα σε τεχνικά σφάλματα. Τα πιο συνήθη τεχνικά σφάλματα που γίνονται είναι η χρήση υλικών με ημερομηνίες λήξης που έχουν παρέλθει, η υποδόρια και όχι ενδοδερμική ένεση, η παραμονή της φυματίνης στην σύριγγα πριν την χρήση και όχι η απευθείας έγχυση. Ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να προκύψουν επίσης από κακή διατροφή, συνυπάρχουσες λοιμώξεις, διαταραχές του ανοσοποιητικού, ορισμένα φάρμακα, σε ορισμένες περιπτώσεις ενεργής νόσου.

Η έλλειψη αντίδρασης του πάσχοντος αρκετές φορές αποκαθίσταται στην δεύτερη επανάληψη. Επίσης με ειδικές δοκιμασίες «ανεργίας» αξιολογείται εάν ο οργανισμός έχει πρόβλημα αντίδρασης στην έγχυση φυματίνης.

- Έχω διαβάσει στον τύπο για το πρόβλημα της ανθεκτικής στα φάρμακα φυματίωσης στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ και έχω πανικοβληθεί. Θα ήθελα συνοπτικά να ενημερωθώ για τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τα αίτια του προβλήματος.
To πρόβλημα της ανθεκτικής στα φάρμακα φυματίωσης είναι διογκούμενο σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες. Σύμφωνα με μελέτες η αντίσταση σε ένα ή περισσότερα φάρμακα (ανθεκτική φυματίωση) αφορά πάνω από το 15% των φυματικών ασθενών σε επιλεγμένες σειρές, ενώ επιδημίες πολυανθεκτικής φυματίωσης (ανθεκτικότητα σε περισσότερα του ενός φάρμακα) έχουν συνδυαστεί με ποσοστά θνησιμότητας πάνω από 80%. Τα θεραπευτικά σχήματα στην MDRTB ( Μultidrug-resistant tuberculosis ) βασίζονται στην συνολική κατάσταση του οργανισμού, στα αποτελέσματα των αντιβιογραμμάτων και στο είδος του οργάνου που έχει προσβληθεί.

Βασικοί προδιαθεσικοί παράγοντες για την ανάπτυξη αντίστασης σε φάρμακα σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές έρευνες είναι:
- Η μετανάστευση από μέρη του κόσμου με υψηλά ποσοστά ανθεκτικής σε φάρμακα φυματίωσης

- Η στενή παρατεταμένη επαφή με πάσχοντες από ανθεκτική φυματίωση

- Η ιατρική αμέλεια, που έχει ως συνέπεια την χορήγηση κακής θεραπείας ή την παραμέληση παραγγελίας απαιτούμενων εξετάσεων αξιολόγησης ευαισθησίας στην χορηγούμενη αγωγή (π.χ. αντιβιογράμματα) με αποτέλεσμα το μυκοβακτηρίδιο να μην εκριζώνεται αλλά να επανακάμπτει δριμύτερο

- Η μη συμμόρφωση του φυματικού στην ενδεικνυόμενη θεραπεία που απαιτεί ακόμα και σε κοινά περιστατικά φυματίωσης την παρατεταμένη χορήγηση συνδυασμών φαρμάκων επί μήνες, με αποτέλεσμα το μυκοβακτηρίδιο να μην εκριζώνεται αλλά να επανακάμπτει δριμύτερο.

Τα παραπάνω ερωτήματα έχουν υποβληθεί από τηλεθεατές σε ενημερωτική εκπομπή για τη φυματίωση που έχει προβληθεί στο ΑΘΗΝΑ ΤV. Ευχαριστώ το κανάλι, για την συμβολή του στη μάχη της σοβαρής ιατρικής ενημέρωσης.

Από την Dr. Αναστασία Μοσχοβάκη
Ιατρός Ειδική Παθολόγος
Φραγκοπούλου 10 Κηφισιά
24ωρη γραμματεία νοσοκομειακά περιστατικά: 2106252770
Εmail: amoschovaki@yahoo.gr